CẢM ĐỀ TÂM ẢNH THƠ
Tuổi của thi ca cũng ngang tầm với tuổi của loài người. Người vừa già vừa trẻ, nên thơ cũng vừa non vừa chín. Dòng tiến hóa từ con người cổ sơ đến hôm nay là một dòng chảy tiếp nối – qua bao ghềnh thác thương ghét, ngọt đắng, buồn giận, yêu thương – mà tình yêu vẫn là cảm xúc ngự trị.
Tình yêu lứa đôi, tình thân quyến, tình quê hương, tình với thiên nhiên… là những nguồn mạch nuôi dưỡng sự sống.
Và khi đã có tình yêu, thì ngay cả sự im lặng cũng trở thành… thơ.
Bởi khái niệm về thơ mênh mông vô bờ, nên ít ai còn cất công đốt đèn gió soi rừng để đi tìm định nghĩa. Tìm định nghĩa thơ cũng như tìm bóng trăng đáy giếng – là cố nắm bắt một điều không tên, một làn hương cuối chiều. Thơ vừa có mặt đó, vừa tan biến đó. Khi tâm tĩnh lặng, thơ hiện lên như ánh trăng đáy nước; khi vọng động, thơ trở nên mơ hồ, tan loãng.
Thơ có thể bắt đầu từ một ánh nhìn, một hơi thở, một tiếng chim bay qua ngọn cây ký ức…
Hoặc cũng có thể là âm vang cuối cùng còn sót lại sau một cuộc tình, một nỗi đau, một giấc mơ chưa trọn.
“Không ai tắm được hai lần trên cùng một dòng sông”… là tâm ảnh thoáng qua mà thoáng hiện nghìn trùng của Heraclitus. Dòng đời luôn trôi, và chính ta cũng đổi thay. Mọi hình ảnh cuộc sống khi đi qua tâm đều để lại một dấu hằn –
một vết in – một tâm ảnh.
Tâm ảnh là ảnh hiện từ tâm, là phản chiếu của những gì đã xảy ra, đang xảy ra, sẽ xảy ra… trong một dòng chảy bất tận mà thi ca có thể là chiếc thuyền chở theo dư vang.
Làm thơ là gom góp lại những vết in ấy bằng chữ nghĩa, để thấy rõ hơn bóng hình chính mình và của cuộc đời.
Làm thơ là khi biết làm thinh.
Thơ thường là tiếng nói của sự thinh lặng.
Có những lúc ngồi yên, tâm khẽ động, thì thơ từ đâu hiện về – không mưu cầu, không chuẩn bị. Thơ đến như một người khách lạ, gõ nhẹ cửa lòng, rồi rủ rê ta ra ngồi với gió chiều, nắng sớm, sương mai…
Trong thế giới tĩnh lặng của thiền tâm, thời gian không còn cố định. Trong khoảnh khắc một chớp mắt, thời gian bùng nở như vạn kiếp. Mỗi ý niệm là một hạt giống sinh thành một đời sống mới.
Tâm Ảnh, vì thế, là nhãn giới của người hành giả nhìn đời, nhìn mình, nhìn vô thường và tiếp xúc với sự sống không qua lăng kính chấp thủ.
Tâm Ảnh Thơ là dòng suy tưởng nhỏ bé, khiêm cung, nhưng thiết tha bên tôi – trong niềm vui sinh khởi – gom nhặt lại những gì mình từng thấy, từng nghe, từng sống: hình ảnh, âm thanh, hoài niệm, mất mát, thương yêu…
Xin cảm ơn bạn Nguyễn An Nhiên, đồng môn Đại học Sư Phạm Huế, đã giúp tôi sưu tập lại những mảnh thơ còn nhớ và đã quên đó đây, để tạo nên một góc vườn nhỏ mang tên Tâm Ảnh Thơ.
Xin mời bạn ghé thăm góc vườn thơ này. Không mang theo chấp trước, chẳng so bì hội luận tương tranh, chỉ cần một tâm thái thoáng lặng, một âm vang vô nhiễm như tiếng hót sơn ca, và một không gian tịch tĩnh là người làm thơ và khách xem thơ đã có nhau…
Tập thơ này xin được gọi là Tâm Ảnh Thơ – như một cách gom lại những mảnh vụn lung linh từ tâm khảm, soi rọi vào ký ức, kỷ niệm và hiện hữu. Đó có thể là ảo ảnh của giấc mơ hay ánh xạ của thực tại; là những cận ảnh đời thường hay viễn ảnh từ miền vô ảnh; là ám ảnh của chia ly và trầm tích của yêu thương; là những rung cảm từng được gọi tên là… thơ.
Trong nỗ lực tìm bóng hình của chính mình và những người thân yêu giữa dòng thời gian bất tuyệt, người viết đã lần theo từng bước chân ý niệm, từng giọt âm vang của nội tâm, từng mảnh rơi rụng của một đời sống gắn bó với Quê hương, Mẹ hiền, Thiền vị và Kiếp người.
Xin tạm kết lời bằng chính bài thơ mang tên Tâm Ảnh – như một mảnh lòng gửi bạn. Bài thơ này cũng là nhịp cầu nối giữa tâm tình của người viết và tri âm của người đọc giữa bóng và hình, mộng và thực, đời và đạo:
TÂM ẢNH
Tâm Ảnh – là ảo ảnh những giấc mơ,
Là viễn ảnh khi lòng khơi nẻo lạ,
Là cận ảnh mỗi lần tâm hé nở,
Là ám ảnh buồn những phút chia xa.
Giữa dòng trong vô thủy đến vô chung,
Trôi biền biệt theo nhịp đời lặng lẽ,
Trong hội ngộ, chân dung thành hiện thế,
Thơ là tâm gom lại bóng muôn trùng.
Có bóng ai in giữa trang tâm,
Nhẹ như sương khói thoảng hương rằm,
Gối nghiêng mường tượng ân tình cũ,
Sông núi mờ xa vẳng diệu âm.
Tràng hạt mưa dầm Huế tím bay,
Vách xưa rêu phủ dấu chân ai,
Chắp tay về gọi em tiền kiếp,
Một thuở quên người tâm ảnh phai.
Lá rụng rơi đêm không tiếng động,
Mây qua chẳng vướng chút hư không,
Tâm ảnh hiện về như pháp ảnh,
Mỗi nhánh thơ – một đóa vô chung.
Tìm lại đây vài mảng thuyền xưa,
Xuôi dòng trăng cũ bến tiêu sơ,
Tha hương phương ngoại chiều cô tịch,
Có mẹ cùng em và tiếng vọng thơ.
Sacramento, Hè 2025
Trần Kiêm Đoàn
